Waarom een ontspannen pengreep zo belangrijk is...

• Geplaatst op 14 Juni 2016
• Door Sacha Grootenboer
• Geplaatst in Crayon Rocks, creatief, ergonomie, pengreep, schrijven, talent
• 0

Om te kunnen leren is plezier in wat je leert een voorwaarde. Ook leren veel kinderen spelenderwijs en uit zichzelf door juiste begeleiding en goede passende materialen. Als er factoren in de weg zitten om iets aan te leren, verdwijnt de motivatie. In dit verhaal het belang van goed teken- en schrijfgerei.

Na de zomervakantie beginnen heel wat kinderen aan een nieuw schooljaar en in groep 1 verzamelen zich weer de jonge kleuters die vol spanning uitkijken naar de nieuwe uitdagingen die school hen gaat bieden.

Eén van de activiteiten die kinderen van die leeftijd vaak doen is tekenen en kleuren. Deze creatieve uitspattingen op papier laten kinderen spelenderwijs kennis maken met het leren schrijven.

In deze periode en in de jaren hiervoor is het belangrijk dat kinderen passend tekengerei gebruiken dat prettig in de hand ligt. Zo blijven ze gemotiveerd om hun wereld op papier te tekenen.

Beeldtaal
Tekenen en kleuren is taal ontwikkelen. Met beeld schetsen kinderen hun wereld of hun fantasie. Op papier kunnen kinderen hun emoties kwijt en leren ze zich in beeld uit te drukken. Vanuit beeld leren kinderen verhalen vertellen. Door gebruik van schrijf- en tekengerei ontwikkelen kinderen de fijne motoriek die nodig is om over te gaan op het letter- en cijferschrift. Dat schrift is, naast bv. het verbale, nodig om met anderen te communiceren

Voorkeur
Er zijn kinderen die niet graag kleuren en tekenen. En hoewel elk kind natuurlijk een voorkeur heeft voor een talent of hobby, zien we vaak over het hoofd dat dit ontstaat omdat ze moeite hebben om pennen, stiften en wasco’s ontspannen te gebruiken.

Ergonomie
Kinderen die moeite hebben met de fijne motoriek gebruiken tekengerei vaak wat onhandig. Om toch grip te krijgen over de pennen wordt dan een gespannen druk uitgeoefend. Door de gespannen greep creëren die kinderen een spanning in andere delen van hun lijf, waardoor ergonomisch gezien hun houding verandert.

Gespannen pengreep
Je ziet dat kinderen teveel druk uitoefenen op hun pen als bijvoorbeeld de punten snel breken, als ze vermoeide armen krijgen, of als ze hun hoofd tijdens het schrijven op tafel leggen of moeite moeten doen om over hun hand heen te kijken, zodat ze beter kunnen zien wat ze doen. Ook zie je bij veel kinderen een gespannen uitdrukking op hun gezicht. Ze schrijven met de tong tussen de lippen of fronsen hun voorhoofd of neus.

Klaagt een kind over spierkrampen, pijn in de nek, en merk je dat het problemen ondervindt bij het lezen van het eigen schrift? Een verkeerde pengreep kan dan een rol spelen.

Foefjes
Er worden door sommige therapeuten manieren bedacht om de pengreep aan te leren. Eén daarvan is om het kind tussen pink en ringvinger een kraal of ander voorwerp te laten vasthouden, zodat de hand wordt gedwongen om de pen tussen duim, wijsvinger en middelvinger te laten vasthouden.

Deze manier lijkt een oplossing maar is het in praktijk allerminst. Het kind creëert namelijk juist een gespannen grip in het rechterdeel van de hand die ten koste gaat van soepel schrift en nadelig is voor een ontspannen houding. Kinderen die op een dergelijk manier hebben leren schrijven hebben later weer moeite om de pink en ringvinger te gebruiken bij het aanleren van typevaardigheden. Ook veroorzaakt het krampen in de spieren ter hoogte van de ellepijp. Bovendien is de aangeleerde pengreep dan krampachtig en niet natuurlijk ontwikkeld.

Voorbeeld
Ik kan mezelf hier ook als voorbeeld stellen. Jarenlang heb ik gewerkt in een organisatie waarbij ik afwisselend een aantal woorden moest typen en dan weer iets moest noteren. Ik leerde mijzelf aan de pen tussen de pink en de middelvinger te klemmen, zodat ik snel kon wisselen tussen typen en schrijven.

Inmiddels kan ik weliswaar nog steeds snel typen maar ben ik verleerd om de pink en ringvinger van mijn rechterhand te gebruiken. Deze zijn zelfs altijd in gekromde houding als ik het toetsenbord gebruik. Bij veel  computergebruik heb ik daar ook last van. Mijn handschrift is overigens nog slechter leesbaar geworden.

Diagnostiek
Maar ook andere ergonomische problemen brengen we vaak niet in verband met een verkeerde of gespannen pengreep. Problemen in de schouder of in de hand, problemen met de grove motoriek, problemen in de onderrug en onrust in het hele lijf, waardoor overmatige beweeglijkheid optreedt. Dit wordt vaak herkend als ADD of ADHD. Ook worden kinderen onterecht gediagnosticeerd met dyslexie omdat ze hun eigen schrift niet kunnen lezen. Het is lastig om een slecht leesbaar handschrift, waarvan de letters dan niet meer lijken op dat wat je gedrukt hebt zien staan, terug te lezen.

Onrust
De spierproblemen lijken hier voor de hand liggend, echter de onrust in het lijf wordt vaak niet herkend. Probeer zelf eens in een onhandige houding iets te doen of pak letterlijk de kraal tussen je pink en ringvinger. Na verloop van tijd voelt de beweging onnatuurlijk aan en ga je een andere houding bedenken om dat gevoel te onderdrukken of te laten verdwijnen. Na een tijdje merk je dat ook dat niet werkt en bedenk je weer iets nieuws. Je krijgt als het ware de nijging om steeds van houding te veranderen omdat een beweging je niet past. Dat voelt onrustig en wekt irritatie op.

Veel van deze signalen worden niet herkend, en daardoor wordt een verkeerde houding bij het leren schrijven en met name de gespannen pengreep nauwelijks gezien als oorzaak van veel ongemakken.

Oplossing
In 2009 haalde ik een bijzonder krijtje gemaakt van soja en gekleurd met minerale pigmenten naar Nederland. De Crayon Rocks® ontworpen en langdurig getest door de Amerikaanse lerares Barbara Lee hebben een gepatenteerde vorm en formaat dat ervoor zorgt dat kinderen eenvoudig dit krijtje kunnen hanteren zonder dat de spieren overmatig worden belast. Na veel onderzoek is naar aanleiding van het programma ‘Handwriting without tears’ het krijtje ontstaan.

De vorm en het formaat ‘dwingt’ als het ware het kind naar een ontspannen grip.
Crayon Rocks® zijn gemaakt van de olie gewonnen uit soja. Van die olie wordt was gemaakt en deze heeft een hele zachte eigenschap waardoor deze veel eenvoudiger te verwerken is dan aardolie, wat stroever aanvoelt.

Kinderen kunnen met dit krijtje eenvoudig schrijven, tekenen en inkleuren. Het voelt bijna aan als verven en de kleur wordt makkelijk aan het papier afgegeven. Over elkaar heen kleuren is eenvoudig. Vanwege het formaat kunnen kinderen het krijtje makkelijk oppakken en gebruiken en wordt het standaard in een natuurlijk pengreep opgepakt zonder daarbij een beroep te doen op spieren die nog niet klaar zijn voor uitoefen van teveel druk. De spieren van de hand en de arm krijgen de kans zich te ontwikkelen op een natuurlijke manier, zoals groei is bedoeld.

Niet voor niets is pasgeleden het krijtje opgenomen in de Slimmobiel. Een kast ontwikkeld door KNAPvilla, de Rolfgroep en Eromes Marko. De onderscheidende materialen in het fraaie meubel stimuleren de meervoudige intelligentiegebieden op een eigen unieke manier. Zo is het krijtje nog meer binnen handbereik gekomen van leerkrachten en professionals die samen met kinderen werken.

Sacha Grootenboer
Juni 2016